Aleksandar Veliki ili Aleksandar III ili Aleksandar Makedonski (Pella,22. juni, 356 p.n.e. - Babilon, 13. juni, 323 p.n..), makedonski kralj. Vladao je 336 p.n.e. - 323 p.n.e., član vladarske dinastije Argead. Kao zapovednik udružene vojske Makedonije i Grčke osvojio je veliko Persijsko carstvo, Egipat te sa vojskom došao do Indije. Nakon njegove smrti u 33.godini njegovo veliko carstvo se raspalo u ratovima njegovih vojskovođa koji se zovu dijadosi.
Aleksandrovo detinjstvo
Aleksandarovi roditelji su bili makedonski kralj Filip II Makedonski i epirska princeza Olimpija. U mladosti mu je učitelj bio čuveni grčki filozof Aristotel. Aristotel je napustio kraljevski dvor 340 p.n.e. i od tada Aleksandar sudeluje u državnim poslovima. U bici kod Heroneje, 338 p.n.e., gdje je Filip II pobedio udružene Atenu i Tebu, Aleksandar je zapovijednik lijevog krila kojim je porazio svetu cetu.
Kada se Filip rastao od Olimpijade i ponovo oženio drugom ženom, Aleksandar se s ocem žestoko posvađao. Isprva je Aleksandar otišao sa majkom u Epir. Ipak, ubrzo se vratio u Makedoniju i pomirio s ocem. Filipa je 336 p.n.e. ubio njegov sluga Pausinas. Budući da je i on odmah ubijen, pozadina ubistva nikad nije rešena. Postoje pretpostavke da je njegova žena Olimpija isplanirala ubistvo nakon čega ju je Aleksandar žestoko napao zbog sažaljenja prema ocu.No, ona ga je uvravala da je to učinjeno za njegovo dobro kako bi on došao na vlast i postao carem tog golemog carstva. Aleksandar se odmah uz podršku vojske, bez veće opozicije, proglasio kraljem. U to vrijeme Makedonija je imala veliku vojnu premoć nad Grčkom pa se moglo krenuti na veliki vojni pohod na Persiju.
Dolazak na vlast
Aleksandar je najpre došao u Korint gdje su ga izaslanici svih grčkih gradova, osim Sparte, imenovali vrhovnim vojnim zapovednikom u pohodu na Perziju. Taj pohod je planirao pre smrti i Filip II. Aleksandar je otišao na sever i porazio plemena Tribali i Iliri. U Grčkoj su se međutim, počele širiti glasine o njegovoj smrti pa se grad Teba spremao na ustanak. Aleksandar je munjevito stigao pred Tebu i zahtevao da se grad preda. Kada su ga odbili, zauzeo je grad silom. Nekoliko hiljada tebanaca su okrutno ubijeni, a svi preživjeli stanovnici prodani su u roblje. Celi grad je, osim hramova, razrušen a svaki kamen u gradu preokrenut. Nakon toga ostali gradovi u Grčkoj su se pokorili.
Aleksandrovi vojni pohodi
334 p.n.e. Aleksandar je napokon krenuo na pohod na Persiju. Upravu Makedonije poverio je Antipateru. Antipater je, da održi mir u Grčkoj, raspolagao vojskom od 13.000 ljudi. Vojska kojom je zapovedao Aleksandar brojila je oko 30.000 pješaka i 5000 konjanika: oko 15.000 Makedonaca, 7.000 vojnika iz grčkih gradova, te plaćenike. Drugi po rangu u makedonskoj vojsci bio je iskusni vojskovođa Parmenion. Persijsko carstvo je bilo u velikoj krizi. Lokalni satrapi su u gradovima i pokrajinama vladali praktički samostalno. Zbog toga Persijanci nisu imali veliku kopnenu vojsku, već tek mornaricu. Prvi sudar sa persijskom vojskom bila je bitka kod Granika, 334 p.n.e..
Makedonska falanga pokazala se superiorna Persijancima i Aleksandar je ostvario potpunu pobedu.
Zarobljenici su poslani u Grčku svezani u lancima. Mnogi gradovi u Maloj Aziji otvorili su Aleksandru vrata i dočekali ga kao spasitelja. Oni koji su pružali otpor bili su zauzeti silom i surovo kažnjeni. U osvojenim gradovima Aleksandar je zbacivao tirane i uspostavljao demokratska uređenja, čime se osigurao od eventualnih pobuna. Aleksandar je odbijao voditi pomorsku bitku s Persijancima, već je krenuo na osvajanje pomorskih gradova, suzivši tako prostor persijskoj floti. Prilikom ulaska u grad Gordion, Aleksandar je mačem presekao čuveni Gordijski čvor. Prema legendi onaj koji razreši ovaj zamršen čvor vladat će svetom. Presecanjem čvora, Aleksandar je ispunio proročanstvo. Darije III., persijski kralj, poražen je i u drugoj bici kod Isa, 333 p.n.e.. Darije je pobjegao, ali je njegova obitelj zarobljena. Odbivši sve Darijeve ponude za pregovore, Aleksandar nastavlja vojni pohod. 332 p.n.e. bez otpora ulazi u Egipat, gdje su ga slavili kao osloboditelja, dok su mu egipatski svećenici ukazali „božanske počasti“. U Egiptu je osnovao grad Aleksandrija, 331 p.n.e.. mnogi od njih su se zvali „Aleksandrija“. Kroz celi svoj pohod Aleksandar je osnovao nekoliko desetaka gradova, većinom iz vojnih razloga, te je tako postao najvažniji kulturni, znanstveni i trgovački grad onoga doba. Poznata Aleksandrijska knjižnica sadržavala je 700.000 svitaka pergamenta, što odgovara sadržaju od 100.000 knjiga. U međuvremenu, Antipater je u Grčkoj porazio spartanskog kralja Agisa III. u bici kod Megalopolisa, 331 p.n.e., pa je pohod mogao biti mirno nastavljen.
Teško pristupačan i okružen morem grad Tir se odbijao predati. Opsada Tira trajala je sedam meseci, ali je grad zauzet 332 p.n.e.. Nakon zauzimanja, oko 10.000 ljudi je masakrirano, a svi preostali, njih oko 30.000, prodani su kao robovi. Krenuvši dalje na istok, Aleksandar je porazio Darija III. u bici kod Gaugamele i zauzeo Perzepolis, 331 p.n.e.. Kada se Darije htio predati ubio ga je njegov sluga Bes i proglasio se njegovim naslednikom kao Artakserko IV. Krenuvši u potjeru za Besom Aleksandrova vojska je došla do Kabula, a u proljeće 329.p.n.e. prešla je 3.000 metara visok prevoj preko planinskog masiva Hindukuša i spustila se u dolinu rijeke Amu-Darja, gde je Aleksandar ubio persijskog vojskovođu Besa i u celosti pokorio Persijsko carstvo. Aleksandar se proglasio naslednikom Persijskog carstva i Babilon proglasio glavnim gradom svog imperija.
327 p.n.e. Aleksandar je krenuo na novi vojni pohod dalje na istok, i došao do gornjeg toka reke Ind. Ustanovili su da je reka puna krokodila za koje se tada verovalo da ih ima isključivo u Nilu. Došao je do zaključka da je Ind izvorište Nila i naredio admiralu Nearhu da izgradi flotu brodova kako bi mogao vojsku vratiti natrag u Egipat ploveći niz Ind do Nila. Premda je ukupan broj ljudi iznosio više od 100.000, to je uključivalo i žene, djecu, zabavljače i drugo. Vojna sila je bila oko 40.000 vojnika. Istočne dijelove Perzije osvojio je bez većeg otpora. Indijski vladar Por dočekao ga je kod rijeke Hidasp sa velikom vojskom koja je uključivala i 200 ratnih slonova. Bitka kod Hidaspa, 326 p.n.e., bila je krvava. Slonovi su nabijali Makedonce kljovama dok su Makedonci slonove terali bakljama. U metežu koji je nastao, slonovi su gazili i jedne i druge. Aleksandar je ipak pobedio i zarobio Pora, kojeg je zatim oslobodio i prepustio mu civilnu upravu zemlje. Koliko je daleko na istok dospio, nije poznato. Kada je Aleksandar namjeravao ići dalje na istok do kraja svijeta vojska je počela pokazivati znakove pobune. Surova klima i tropske kiše smanjile su moral i Aleksandar je pristao na povratak u Babilon. Prema legendi, kada su vojnici odbili slediti ga i odbacili oružje, Aleksandar se zatvorio u svoj šator i počeo plakati. 323 p.n.e. Aleksandar je planirao vojni pohod na sever Afrike. Vojska je već bila spremna, ali je Aleksandar iznenada umro, 13. juna u Babilonu, gradu kojeg je namjeravao proglasiti prestolnicom svog golemog carstva
Aleksandrova smrt
Aleksandar je umro 13 maja u 33. godini života. Obično se navodi da je uzrok smrti groznica (malarija) ili neka nepoznata bolest. Ima i indikacije da radi se o otrovu.
ALEKSANDAR VELIKI MAKEDONSKI živio je od 356 g.p.n.e. a umro je 323 g.p.n.e. Navodno je umro od nepoznate bolesti (malarije) u svojoj 33. godini života. Nakon njegove smrti njegova žena mu rađa sina koji je vrlo mlad ubijen (u borbama za prestolje) zajedno sa svojom majkom Roksanom. Aleksandrova smrt nije tačno utvrđena jer je velika mogućnost da je jednostavno bio otrovan. Imao je mnogo protivnika, a i vojsci je bilo dosta ratovanja.
Mesto i značenje u Istoriji
Mnogi od nas znaju ponešto o Aleksandrovu životu, no on sam, njegov duh, osećaji i misli većini nas su nepoznati. Aleksandar je bio čovjek s vizijom u koju je verovao i nastojao ju ostvariti. Aleksandar veliki osvojio je svet svojom vojnom vještinom i umećem ali , što je još važnije, silom svojih ideja. Ono što je postigao u nepune 33 godine života odjekuje već stolećima i utiče na naše živote. Aleksandar je bio istraživačkog duha. Njegov put dug 35.500 km imao je za cilj stvaranje novog sveta i nove sudbine za ljudski rod. Privremeno je ujedinio Istok i Zapad i proširio starumakedonsku kulturu i misao širom Istoka, a uticaji toga osećaju se i danas. Uzori su mu bili Ahil i Heraklo i može se reči da je bio veliki čovek koji je nadmašio mitove i svoje uzore. To nije samo lekcija iz istorije već priča o čoveku kojeg danas svi mi možemo razumeti.
Aleksandar privatno
Aleksandar je bio i osobno izuzetna pojava. U bici uviek je bio u prvom redu zajedno sa pešacima i predvodio ih. Njegovi vojnici su u njemu videli Boga. Kada se vratio iz Indije zatražio je da ga se proglasi Bogom, a u njegovom prisustvu se moralo klečati na kolenima.
Buran mu je bio i privatni život. Ženio se dva puta i imao brojne ljubavnice. Postoje i informacije o homoseksualnim sklonostima (Varia Historia,12.7), takvi su bili normalno u tom razdoblju ali to ne znači homosekaualni identitet po današnjom uzoru. Prva žena, baktrijska princeza Roksana rodila je nakon njegove smrti Aleksandra IV. Makedonskog. Druga žena mu je bila Stateira, kćer Darija III. Sa svojom ljubavnicom Barsinom imao je sina Herakla. Svi su oni ubijeni u borbama nakon njegove smrti.
