Antički Rim

Antički Rim, Stari Rim ili Drevni Rim je naziv za rimsku državu i pripadajuću joj civilizaciju koja je najvećim delom svoje istorije obuhvatala veliki deo Sredozemlja i zapadne Evrope.

Istorija rimske države od 753g..do 476 godine (pad Zapadnog Rimskog Carstva) deli se na ova razdoblja:

Doba kraljevstva

Rimsko kraljevstvo od 753-510g.pne.

kada u gradu Rimu, po tradiciji, vladaju rimski kraljevi.

753.gpne.22 aprila-Romulovo legendarno osnivanje rima.

753g-715g.pne - tradicionalni datumi vladavine kralja Romula (prvi rimski kralj)

715-673g.pne. - legendarna vladavina Nume Pompilija

673-642 - legendarna vladavina Tula Hostilija i izgradnja Kurija Hostilija (zgrada Senata)

642. pne. - 617. pne. - tradicionalni datumi vladavine Anka Marcija
617.g.pne.- 578. pne. - legendarna vladavina Tarkvinija I; izgradnja Cirkus Maksimus
578. pne. - 534. pne. - verovatni datumi vladavine Servija Tulija; navodno određene granice gradskog područja Rima - Pomerium
534. pne. - 510. pne. - vladavina posljednjeg rimskog kralja Tarkvinija II Oholog; izgradnja hrama Jupitera Optimusa Maksimusa

Doba republike

Rimska Republika (510. pne.- 27. pne.), kada Rim pod vođstvom senata i senatske aristokratije kao grad i država uspeva zavladati čitavim Apeninskim poluostrvom, najvećim delom Sredozemlja.
- Doba rane Rimske Republike (510. pne. - 351. pne.)
  - 510. pne. - prvi konzuli su bili, po tradiciji, Lucije Junije Brut i Lucije Tarkvinije Kolatin
  - 496. pne. - bitka kod Regilskog jezera protiv Latina
  - 494. pne. - prva secesija plebejaca
  - 493. pne. - Savez s federacijom latinskih gradova
  - 450. pne. - druga secesija plebejaca
  - 450. pne. - Decemviri objavljuju Zakone dvanaest tablica.
  - 406. pne. - 396. pne. - rat s Vejima, etrurskim gradom.
  - 390. pne. - bitka kod Alije protiv Gala
  - 367. pne. - Zakon Licinija i Sekstija
  - 365. pne. - smrt slavni rimski vojskovođa Kamil, Marko Furije.
- Uspon i razvitak Rimske Republike (351. pne. - 130. pne.)
  - 351. pne. - izabran prvi cenzor u centurijatsku skupštinu iz redova plebejaca
  - 343. pne. - 341. pne. - Prvi samnitskirat
  - 340. pne. - 338. pne. - Latinski rat
  - 327. pne.- 304. pne. - Drug samnitski rat
  - 300. pne. - plebejci mogu postati sveštenici.
  - 298. pne. - 290. pne. - Treći samnitski rat
    - 296. pne. - Bitka kod Sentina.
  - 280. pne. - 275. pne. - Pirov rat -Pirov pohod na Italiju
  - 287. pne. - Treća secesija plebejaca
    - 280. pne. - Bitka kod Herakleje
    - 279. pne. - Bitka kod Askula
    - 275. pne. - Bitka kod Beneventa.
  - 265. pne. - Rimljani praktično uspostavljaju vlast nad čitavom Italija|Italijom (isključujući severni deo, dolinu reke Po).
  - 264. pne. - 241. pne. - Prvi punski rat
    - 261. pne.
    - - bitka kod Agrigenta
    - 260. pne. - bitka kod Mila
    - 256. pne. - bitka kod Eknoma
    - 256. pne. - brodolom kod Kamerine
    - 255. pne. - bitka na rijeci Bagradi
    - 250. pne. - opsada Lilibeja
    - 249. pne. - bitka kod Drepane
    - 242. pne. - bitka kod Egatskih ostrva
    - 241. pne. - kapitulacija Kartagine i mirovni ugovor
  - Sicilija postaje prva rimska provincija 237. godine, a nekoliko godina kasnije druga provincija je formirana na ostrvima Sardiniji i Korzici
  - 241. pne. - Sardinija i Korzika postaju prve rimske provincije
  - 229. pne. - 228. pne. - Prvi ilirski rat
  - 219. pne. - Drugi ilirski rat
  - 218. pne. - 201. pne. - Drugi punski rat
    - 218. pne. - bitka kod Ticina
    - 218. pne. - bitka kod Trebije
    - 217. pne. - bitka kod Trazimenskog jezera
    - 216. pne. - bitka kod Kane
    - 207. pne. - bitka kod Metaura
    - 202. pne. - bitka kod Zame
  - 214. pne. - 205. pne. - Prvi rimsko-makedonski rat
  - 200. pne. - 197. pne. - Drugi rimsko-makedonski rat
    - 197. pne. - bitka kod Kinoskefala
  - 197. pne. - ustanak španskih plemena, od kojih je najznačajniji bio luzitanski ustanak pod vođstvom Varijata
  - 197. pne. - širenje sirijskog kraljevstva u Maloj Aziji
  - 190. pne. - bitka kod Magnezije protiv sirijskog kralja Antioiha III.
  - 180. pne. - donošenje zakona Lex Villia de annalis o potrebnoj starosti kandidata za određenu magistraturu, kao i propisivanje vremena koliko mora proteći između svake magistrature.
  - 171. pne. - 168. pne. - Treći rimsko-makedonski rat
    - 168. pne. - bitka kod Pidne
  - 154. pne. - 133. pne. - borbe protiv Luzitanaca u Španiji
  - 149. pne. - 146. pne. - Treći punski rat
    - 148. pn. - bitka kod Leukopetre protiv Ahajskog saveza
  - 146. pne. - Scipion Emilijan je razorio gradove Kartaginu i Korint i osnovao provinciju Afriku
  - 133. pne. - ubistvo narodnog tribuna Tiberija Graha posle pokušaja uvođenja agrarne reforme i
  - 133. pne. - Pergamski kralj Atal III. dobrovoljno predaje pergamsku kraljevinu u ruke Rimljana
  - 129. pne. - osnivanje provincije Azije na većem delu teritorije nekadašnje Pergamske kraljevine;
- Doba krize Rimske Republike (133. pne. - 27. pne.)
  - između 125. pne. i 117. pne. formiranje provincije Narbonske Galije
  - 123. pne. - Izbor Gaja Graha za narodnog tribuna
  - 121. pne. - Protivnici Gaja Graha u Senatu na osnovu Senatus consultum ultimum se obračunavaju sa njim. Gaj Grah gine.
  - 111. pn. - 105. pne. - Jugurtin rat u Numidiji
  - 105. pne. - borba Rimljana protiv Kelta i germanskih plemena Kimbra i Tevtonci|Tevtnonaca, te bitka kod Arauzija
  - 103. pn. - izbor Lucija Apuleja Saturnina za narodnog tribuna, izbor Gaja Servilija Glaucije za pretora i Gaja Marija za konzula.
  - 102. pne. - bitka kod Akva Sekstija protiv Tevtonaca.
  - 101. pne. - bitka kod Vercela protiv Kimbra; velike pobede Rimljana pod vođstvom Gaja Marija.
  - 91. pne. - izbor Marka Livija Druza za narodnog tribuna i pokušaj reorganizovanja senata i sudstva
  - 91. pne. - ubistvo narodnog tribuna Marka Livija Druza
  - 90. pn. - 88. pne.- Saveznički rat
    - 89. pn. - bitka kod Askula
    - 88. pne. - Kornelije Sula pokorava Marse.
  - 90. pne. - izglasan zakon o dodeli građanskih prava onim Italicima koji su ostali verni Rimu (Lex Iulia)
  - 89. pne. - zakonom obećana građanska prava onima koji se u sledećih 60 dana polože oružje i pojave se u Rimu da zatraže građanska prava (Lex Plautica Papiria), što je izazvalo raspad među saveznicima.
  - 89. pne. - Mitridat VI Eupator iskorištava zauzetost Rimljana i zauzima provinciju Aziju
  - 89. pne. - Rim imenuje Kornelija Sulu za upravnika provincije Azije i dodeljuje mu komandu u Ratu protiv Mitridata.
    - 86. pne. - Suline pobede nad Arhelajem, Mitridatovim zapovednikom, u Grčkoj kod Heroneje i Orhomena
    - 85. pne. - potpisan Dardanski mir između Mitridata i Sule
  - 88. pn. - slobodno stanovništvo Italije dobija prava rimskog građanstva; na predlog tribuna Publija Suflicija Rufa, oslabljen je položaj senata
  - i slobodni italski građani ulaze u sve tribe, Suli se oduzima komanda u ratu protiv Mitridata a dodeljuje Mariju.
  - 88. pne. - 82. pne. - Prvi građanski rat u Rimu
    - 88. pne. - Sula zauzima Rim i proteruje pristalice Marija Gaja iz Rima i obezbeđuje da mu se vrati komanda u ratu protiv Mitridata.
    - 82. pn. - Nakon pobede nad Mitridatom, Sula ponovno ulazi u Rim poslije krvave bitke nedaleko od grada zavodi dikraturu
  - 82. pne. - 79. pne. - diktatura Kornelija Sule
  - 78. pne. - konzul Marko Emilije Lepid organizuje ustanak seljaka protiv Sulinih veterana i biva poražen na Marsovom polju ispred Rima, pri svom pokušaju ulaska u Rim
  - 78. pne. - pobuna pristalica Marija Gaja, predvođenih sa Sertorijem Kvintom, protiv Sulinih pristalica u Hispaniji
  - 77. pne. - Pompej Veliki pobeđuje Kvinta Sertorija u Hispaniji.
  - 73. pne. - 64 p.n.e - Treći pontski rat
    - 69. pne. - bitka kod Tigranokerte
    - 65. pne. - pobeda Pompeja Velikog nad Mitridatom VI i osnivanje provincije Jermenije i širenje rimske vlasti do Partije
  - 73. pne. - pobuna robova na čelu sa Spartakom
  - 67. pne. - Pompej Veliki čisti Sredozemno more od gusara
  - 63. pne. - Marko Tulije Ciceron biva izabran za konzula; Ciceronov sukob sa Katilinom se zaoštrava i dolazi do Katilinog neuspešnog pokušaja da nasilno osvoji vlast. Cezar i Marko Licinije Kras zbog svoje upetljanosti u Katilininu zaveru izbegavaju smrtnu kaznu
  - 59. pne. - Uspostava prvog trijumvirata između Krasa, Pompeja velikog i Cezara
  - 58. pn. - Pobeda Cezara protiv u galskim ratovima protiv Helveta i Germana i njegovo postavljanje za prokonzula u Cisalpijskoj Galiji, Iliriku i Narborskoj Galiji
  - 56. pne. - Cezar zauzima prostore današnje Francuske i Belgije; pomirenje između Krasa i Pompeja Velikog na sastanku trijumvirata u Luki.
  - 55. pne. - Pompej Veliki i Marko Kras izabrani za konzule; Pompej dobio upravu nad provincijom Hispanijom a Kras nad provincijom Sirijom
  - 54. pne. - Cezar prelazi u Britaniju i osvaja jedan deo ostrva; Kras je krenuo na Mesopotaniju (Partski ratovi Rima)
  - 53. pn. - u bitki kod Kare, Marko Kras je poražen i ubijen
  - 52. pne. - Cezar je porazio Gale u bitki kod Alezije i ugušio ustanak u Galiji; raspad prvog trijumvirata, izbor Pompeja Velikog za konzula i prelazak na stranu optimata, konzervativne frakcije senata
  - 49. pne. - Cezar prelazi Rubikon i krenuo na Rim što je uzrokovalo drugi rimski građanski rat
  - 48. pne. - Cezar pobjeđuje Pompejeve pristalice u bici kod Ilerde u Španiji, proglašen je za diktatora posle povratka u Rim, a u bitki kod Farsale, pobeđuje Pompeja i ovaj beži u Egipat
  - 47. pne. - Aleksandrijski rat
  - 46. pne. - Bitka kod Tapsa
  - 46. pne. - Cezar proglašen diktatorom
  - 45. pne. - Bitka kod Munde, gdje je Cezar potukao pristalice Pompeja i Pompejeve sinove
  - 44. pne. - Senat je proglasio Cezara za doživotnog diktatora, s pravom odlučivanja o ratu i miru, upravljanjem državnim novcem.
  - 44. pne. - atentat na Cezara i novi građanski rat između Cezarovih ubica (pristalica republike) predvođenih Gajem Kasijem Longinom i Markom Junijem Brutom i Cezarovih prijatelja Marka Antonija, Marka Emilija Lepida i Gaja Julija Oktavijana
    - 43. pne. - Oktavijan, Lepid i Marko Antonije uspostavljaju drugi trijumvirat
    - 42. pne.. - bitka kod Filipa, u Makedoniji, protiv republikanaca i pobeda Oktavijana i Antonija, posle čega Antonije dobija upravu nad istočnim provincijama a Oktavijan se vraća u Rim.
  - 41. pne. - pobuna u Peruziji (Peruđa)
  - 40. pn. - Senat imenuje Iroda Velikog kraljem Judeje
  - 39. pne. - Antonije vraća teritorije koje su zauzeli Parti na početku drugog partskog rata
  - 36. pne..
  - - Marko Vipsanije Agripa u bitkama kod Bitka kod Mila i bitka kod Nauloha pobeđuje Seksta Pompeja, sljedbenika Cezarovih protivnika koji se bio učvrstio na Siciliji i ugrožavao vladavinu trijumvira.
  - 32. pne. - prekid prijateljstva između Oktavijana Avgusta i Antonija
  - 31. pne. - bitka kod Akcija, između Oktavijana na jednoj i Kleopatre i Antonija na drugoj strani
  - 30. pne. - Egipat postaje rimska provincija; Oktavijan postaje neograničeni vladar Rimskog carstva, čime je i završeno doba velikih osvajanja i Rimske Republike

Doba carstva

Rimsko Carstvo je postojalo od 27. godine pne. do 1453. godine kada su Turci osvojili Carigrad. U 4. veku je došlo do podele na Zapadno i Istočno carstvo (Vizantija). Zapadno carstvo je palo u ruke varvara 476. godine. Najznačajnije dinastije do podele carstva su: Julijevci-Klaudijevci (27. pne. - 68. godine n.e.), Flavijevci (69. - 96. godine) i Antonini (96. - 192. godine). Vreme Antonina se opisuje i kao "Pax Romana", ili kao epoha Pet dobrih careva. Ove careve uglavnom odlikuje i mudar odabir naslednika. Niko od njih nije ostavljao presto svojoj deci do Marka Aurelija (161 - 180) koga je nasledio sin Komod, što se pokazalo pogubnim.

Nakon kratke i krvave vladavine dinastije Severa (192. - 217. godine) nastaje period građanskih ratova koji će trajati čitav vek (period "Vojničkih careva"), koji će nakratko biti zaustavljen u vreme Konstantina Velikog (306. - 337.). Najznačajnije Konstantinove tekovine su: Milanski edikt (313.) i preseljenje prestonice iz Rima u Konstantinopolj (Carigrad) 330. godine.

Nakon Konstantina hrišćanstvo sve više preuzima primat u odnosu na staru religiju, pa za vreme njegovih naslednika postaje veoma agresivno u odnosu na pagane. Ovaj proces je pokušao da spreči Julijan (361. - 363.) od crkve nazvan "Apostata" (Otpadnik), jedan od najznačajnijih i najsposobnijih careva posle Konstantina, ali je poginuo u ratu sa Persijom. Ubrzo posle njegove smrti hrišćanstvo postaje jedina dozvoljena religija u Rimskom carstvu. 395. carstvo se deli na Zapadno Rimsko Carstvo i Vizantiju ili Istočno Rimsko Carstvo). Zapadno Rimsko Carstvo je propalo 476, a Vizantija 1453. godine.

- 19. pne. - Oktavijan August je sastavio novi spisak senatora, kojih sad ima 600, a sebe je stavio na prvo mesto (otkuda potiče i naziv Principata po princeps Senatus - prvak Senata) i uspostavio novi oblik vladavine - principat; organizovao je ličnu gardu - pretorijance; proglasio se Augustom (uzvišenim u kultnom smislu); uspostavio je snage javnog reda u Rimu i osnovao vatrogasnu službu.
- 19. pne. - August je potpuno pokorio Španiju
- 16. pne. - 15. pne. - Pobeda nad germanskim plemenima i proširenje carstva do reke Elbe
- 12. pne. - 7. pne.. - Tiberije osvaja Panoniju i odlazi u provinciju Germaniju, radi sprečavanje pobune germanskih plemena
- 5. godine - Tiberije potpuno pokorava Germaniju
- 6. godine - Judeja postaje rimska provincija
- 6 - 9. godine - ratuje protiv ustanika u Panonoji i Dalmaciji Batonski rat
- 9. godine - Bitka u Teutoburškoj šumi, teški rimski poraz, germanska plemena, pod vođstvom Arminija (nekadašnjim rimskim saveznikom), iz zasede napadaju i uništavaju tri rimske legije
- 11. godine - Tiberije i Germanik su ugušili ustanak u provinciji Germaniji
- 13. godine - Senat praktično proglašava Tiberija za Avgustovog savladara - Tiberije ponovo dobija tribunsku vlast i imperim proconsulare maius
- 14. godine - Tiberije obavljao cenz ѕajedno sa Avgustom i odlaѕi u Ilirik; smrt cara Avgusta i imenovanje Tiberija za njegovog naslednika sa imenom Tiberije Julije Cezar August
- 15. godine - nemiri u provinciji Germaniji
- 17. godine - vojničke pobune u Galiji i Numidiji
- 21. godine - vojnička pobuna u Trakiji; Tiberije se povlači u Kampaniju; ustanak Flora i Sakrivora u Galiji
- 26. godine - Tiberije napušta Rim, odlaѕi u Taracinu a ѕatim se povlači na ostrvo Kapri, a ovlašćenja preuzima zapovednik njegove garde Sejan, koji provodi teror po Rimu
- 31. godine - slom Sejana (osuđen i pogubljen)
- 37. godine - Tiberije polaѕi ka Rimu, ali na rtu Miѕeniumu umire; pepeo je položen u Avgustovom mauѕoleju; Gaj Julije Cezar Kaligula postaje imeratorom
- 41. godine - Tiberije Klaudije Neron postaje imperator
- 41 - 42. godine - ustanak u Mauritaniji
- 43. godine - pohod Plaucija Silvana na Britaniju
- 54. godine - Tiberije Klaudije Neron otrovan a Klaudije Cezar Neron postaje imperator
- 61. godine - ustanak u Britaniji, predvođen Boudikom, poglavicom plemena Iceni
- 64. godine - Rim je uništen u jednom požaru; Neron okrivljuje hrišćane i organizuje prvi progon
- 66. godine - Tit guši jevrejski ustanak u Judei
- 68. godine - smrt Nerona i kraj vladavine dinastije Julijevaca-Klaudijaca
- 69. godine - Godina četiri cara: Senat je priznao za Neronovog nasljednika Galbu; rimske legije u Germaniji su izabrale Vitelija; pretorijanska garda u Rimu je izglasala Otona, a krajem godine je na vlast došao Vespazijan
- 69 - 70. godine - Batavijanski ustanak u provinciji Germaniji, predvođen Civilisom.
- 70 - Tit, Vespazijanov sin, budući car, razorio Jerusalim
- 71 - 84. godine - umirenje Britanije i osvajanje teritorije današnjeg Velsa i Škotske
- 79.godine - posle smrti Vespazijana, Tit postaje car; 24. avgusta, erupcija vulkana Vezuva i uništenje gradova Pompeja i Herkulaneuma
- 80 godine - delimično uništenje Rima u požaru
- 80. godine - otvoren Koloseum
- 81 godine - Domicijan postaje car
- 85 godine - rat sa Dačanima
- 96 godine - Ubistvo Domicijana i kraj vladavine dinastije Flavijaca; Nerva, prvi od tkz. pet dobrih careva postaje imperator
- 98 godine - Trajan postaje car
- 101 - 102. godine - Prvi dački rat
- 106 - 109. godine - Drugi dački rat, somoubistvo dačkog kralja Decebala i Dakija postaje rimska provincija
- 106 godine - izgradnja Trajanovog foruma
- 113 - 117. godine - rat sa Partima i gušenje ustanaka u severnoj i srednjoj Mesopotaniji
- 117 godine - Hadrijan postaje car.
- 122 godine - izgradnja Hadrijanova bedema (Vallum Hadriani)
- 132 - 135. godine - Jevrejski ustanak predvođen Simonom bar Kohba
- 138 godine - Antonin Pije postaje car
- 140 - 143. godine - posle pobune, Antonin zauzuma Škotsku. ** 152 - 153. godine - pohodi protiv ustanika u Ahaji i Egiptu
- 161 godine - Marko Aurelije postaje car
- 162 - 166. godine - neuspešni pohodi Lucija Vera protiv partskog kralja Olagaza III.
- 166 - 175. godine - Markomanski rat protiv germanskih plemena Markomana i Kvada.
- 172 godine - ustanak Bukola (pastira) u Egiptu
- 180 godine - smrt Marka Aurelija, posljednjeg od pet dobrih car; njegov sin Komod postaje car (180. - 192)
- 192. godine - ubijen Komod, na presto dolazi Pertinaks, vlada tri mjeseca (192 - 193)
- 193. godine - ubijen Pertinaks, panonske legije proglašavaju carem Lucija Septimija Severa
- 195 - 197. godine - Septimije Sever vodi rat protiv Parćana; raspuštanje stare pretorijanske garde, koju su samo sačinjavali Italici i stanovnici Galije i Španije i formiranje nove od stanovnika podunavskih i istočnih provincija; legalizovanje prava stupanja u brak vojnika
- 208 - 211. godine - Septimije Sever zauzima Kaledoniju
- 211. godine - Marko Aurelije Karakala postaje car
- 212. godine - Karakala odobrava zakon Constitutio Antoniniana, kojom skoro celokupno slobodno stanovništvo rimskog carstva dobija pravo rimskog građanstva
- 217. godine - Karakala ubijen; Makrin postaje car kao prvi iz redova vitezova.
- 218. godine - ubistvo Makrina; za naslednika proglašen Varije Avit Basijan ili Marko Aurelije Antonin, poznat kao Elagabal, koji je na vlast došao kao 14. godišnjak, ali su ga zbog silnog razvrata ubili Pretorijanci kad je imao 18 godina.
- 222. godine - ubistvo Elagabala i Aleksandar Sever postaje car
- 235. godine - ubistvo Aleksandra Severa i početak vladavine tkz. vojničkih careva, gde je do 284. godine vladalo oko pedeset careva
- 249. na prijesto dolazi Decije Trajan, prvi rimski car ilirskog porekla.
- 284. godine - Dioklecijan postaje imperator
- 285. godine - Bagaudski rat - ustanak bagauda robova, seljaka i bezemljaša
- oko 290. godine - Dioklecijan deli vladavinu sa Markom Aurelijem Maksimilijanom koji vlada zapadnim delom carstva a Dioklecijan istočnim; Rim nije više sedište carstva; Dioklecijan stvara apsolutnu monarhiju (dominat), zadržava graničnu vojsku ali i stvara i operativnu, čiju srž čine palatini i carstvo dijeli na dvanaest dieceza; Senat gubi politički značaj
- 301. godine - utvrđene su maksimalne cijene robe i radne snage
- 303. i 304. godine - uvedene su mere protiv hrišćana
- 305. godine - Maksimilijan abdicira i nasleđuje ga njegov savladar Konstancije Hlor
- 306. godine - Konstantin Veliki ili (Flavije Valerije Konstantin) postaje car
- 306. - 324. godine - međusobni okršaji rimskih suvladara, Licinije doživljava poraz i Konstantin Veliki postaje jedini vladar Rima
- 312. godine - bitka kod Mulvijskog mosta, Konstantin pobeđuje uzrupatora Maksencija, a prije bitke mu se, po legendi ukazao krst s natpisom: 'U ovom ćeš znaku pobediti', pa je stoga:
- 313. godine - donesen zakon o slobodnom ispovjedanju hrišćanske vere u Milanu, poznat kao Milanski edikt
- 325. godine - car Konstantin Veliki stavlja van zakona gladijatorske borbe, koje se, međutim, i dalje sporadično održavaju do oko 450. godine
- 330. godine - Konstantinopolj postaje glavi grad carstva
- 337. godine - smrt cara Konstantina (I ili Velikog, jer kad se govori o caru ovoga imena, misli se uvek na njega), nasljeđuje ga Konstancije II
- 357. godine - Julijan Otpadnik kao namjesnik u Galiji pobeđuje Alemane kod bitka kod Argentoratuma
- 361. godine - smrt Konstancija II i Julijan Apostata biva proglašen carem
- 363. godine - pogibija Julijana Apostata u ratu sa Persijcima pri opsadi Ktesifona; braća Valentinijan i Valens dolaze na vlast i prvi vlada zapadnim carstvom iz Milana a drugi istočnim iz Kostantinopolja
- 378. godine - bitka kod Hadrijanopolja protiv Vizigota i i pogibija Valensa; Teodosije dolazi na vlast
- 379. godine - Teodosije objedinjuje oba dela carstva
- 379. - 382. godine - pobeda nad Gotima i sklapanje saveza sa Gotima protiv Huna
- 391. godine - Teodosije proglašava hrišćanstvo jedinom i službenom religijom Rimskog carstva
- 393. godine - Teodosije ukida Olimpijske igre (koje dotad traju neprekidno od 776. godine pre Hrista.
- 395. godine - smrt Teodosija i konačna podela rimskog carstva na Istočno i Zapadno Rimsko Carstvo
- 402. godine - pobeda Stilihona nad Gotima
- 402. godine - Ravena postaje glavni grad Zapadnog Rimskog carstva
- 404. godine - 1. januara, poslednja gladijatorska borba u gradu Rimu
- 408. godine - Goti zauzimaju Panoniju i Norik.
- 410. godine - Goti prodiru u Italiju, zauzimaju Rim i pljačkaju ga
- 430 - tih godina - Huni i pod zapovedništvom Atile prodiru u Galiju
- 451. godine - poslednji Rimski trijumf: bitka na Katalaunskim poljima. Rimski vojskovođa Aecije, poznat i kao 'poslednji pravi Rimljanin', potpomognut Vizigotima kralja Teodorika, pobeđuje Atilu, ali ga, iz taktičkih razloga, ne uništava.
- 475. godine - Romul Augustul postaje car
- 476. godine (3. ili 4. septembra) - germanski zapovednik Odoakar skida sa vlasti Romula Augustula, kao poslednjeg vladara Zapadnog Rimskog carstva (ali mu, kao dečaku, pošteđuje život, pa ovaj umire oko 511. godine) i proglašava se kraljem Italije, što se smatra i posljednjom godinom Zapadnog Rimskog Carstva, dok Istočno Rimsko Carstvo ili Vizantija nastavlja da traje do 1453. godine.
- 480. godine - u Splitu (u Dioklecijanovoj palata) ubijen (otrovan) poslednji legitimni car Zapadnorimskog carstva (jer je Romul Augustul 'vladao' samo Italijom), Julije Nepot.
- Istoričari se uglavnom slažu da se sa 476. godinom - godinom propasti Zapadnog Rimskog carstva, završava Stari vek i razdoblje Antike.