Jedan od naroda koji najviše zbunjuje istoričare sigurno su Etrurci. Ovaj narod, koji je tokom prvog milenijuma pre Hrista naseljavao Italiju, stvorio je naprednu kulturu koja je mnogo uticala na Rim. A onda su zaboravljeni i ponovo otkriveni tek u DžVII veku, kada postaju opsesija mnogih naučnika.

Poreklo

Ko su Etrurci i odakle potiču ni danas nije baš najjasnije. Rasprave o njihovom poreklu traju još od antičkih vremena. Neki pisci, poput Dionisija Halikarnašanina, ubeđeni su da su Etrurci na Apeninskom poluostrvu autohton narod. Da su oni tu odvajkada. Ipak, drugi veruju da su se oni doselili u Italiju, ali se ne slažu se i oko toga odakle su došli.

Herodot, na primer, prenosi legendu prema kojoj su se Etrurci u stvari Tirseni iz Male Azije, jedan od "naroda sa mora", koji su pod vođstvom dva brata - Takuna i Tirsena - krenuli na dalek put. Oni su, na kraju došli u Umbriju, i tu se naselili. Jedan od braće - Tirsen - postao je eponim čitavog naroda, pa ih često zovu i Tirseni. Po drugom bratu ime je poneo jedino grad Tarkvinij.

Liga

		Umetnost Etrurska umetnost je najlakše vidljiva na ostacima grnčarije, nakita i slikama iz grobnica. Lako je primetiti da su na njihovu umetnost mnogo uticali Grci, ali to ne znači da nisu došli i do sopstvenog izraza. Svaki njihov crtež i vajarsko delo ima sopstvenu estetiku. Posebno su bili dobri u pravljenju nakita.

Pre uspona Rima, u Italiji je živelo mnogo naroda - Umbri, Osci, Italici, Veneti, Latini... Ipak, najmoćniji od svih bili su baš Etrurci. Teško je odrediti kada njihova istorija počinje, ali kao doba nastanka ove kulture uzima se kraj drugog milenijuma pre Hrista. Otprilike tada nastaju njihovi gradovi Cere, Tarkvinij, Volci, Vej...

Ti gradovi, verovatno u VIII veku pre Hrista, ujedinili su se u savez - Etrursku ligu 12 gradova. Nijedan njih nije gubio svoju samostalnost. Imali su zajedničku skupštinu koja se sastajala jednom godišnje blizu Fanuma Voltumne u Volsiniju i na tom sastanku biran je grad koji će tokom sledeće godine voditi ligu. Osim "dodekapolisa", kako se ovaj savez često zove, postojale su još dve etrurske lige - jedna u Kampanji, sa sedištem u Kapui, i druga u dolini reke Po.

Hegemonija

Etrurci iz južnih gradova, Cere, Veja, Falerija, Pirga..., nisu ratovali samo kada je to savez zahtevao od njih. Oni su bili pravi osvajači i njihovi vojnici zauzeli su skoro celu Kampanju i Lacij. Protivnike su napadali i sa kopna i sa mora, a u pobeđenim gradovima postavljali su svoje dinastije. Čak i u kasnije moćnom Rimu, na vlasti su bili kraljevi iz Tarkvinija.

Ni sunarodnici sa severa nisu bili ništa manje uspešni u širenju svojih teritorija. Oni su osvojili mnoge plodne predele preko Apenina u Umbriji, u dolini Pada, a bili su i dobri mornari. Njihova flota, zajedno sa kartaginskom, pobedila je fokejsku u bici kod Alalije, borbi koja je odredila ko će biti gospodar zapadnog Sredozemlja. Najmoćniji etrurski gradovi bili su Cere i Tarkvinij, opšteetrursko kultno sedište.

Slabljenje

Od kraja VI veka pre Hrista Etrurci se povlače sa osvojenih teritorija. U Rimu je 509. zbačena sa vlasti dinastija Tarkvinija, a Grci i Latini ih pobeđuju u bici kod Aricije 506. godine. Dvadesetak godina kasnije poraženi su i u pomorskom sukobu kod Kume i to je bio konačni kraj njihove hegemonije.

Naravno, na svojoj teritoriji opstaju još dugo, sve dok Rim nije svoju vlast raširio izvan Lacija. Krajem I veka Etrurci se potpuno asimiluju sa svojim osvajačima i kao narod prestaju da postoje, a ubrzo je zaboravljen i njihov jezik.

A. Ivanović